Prawa i obowiązki pracownika tymczasowego, pracodawcy-użytkownika oraz agencji pracy

Praca tymczasowa jest formą zatrudnienia, w której uczestniczą trzy podmioty: pracownik tymczasowy, agencja pracy tymczasowej oraz pracodawca użytkownik. Każdy z nich posiada określone prawa i obowiązki, które regulują ich wzajemne relacje. Jeśli rozważasz nawiązanie współpracy z agencją lub chcesz lepiej zrozumieć mechanizm działania pracy tymczasowej, ten artykuł jest dla Ciebie.

Umocowanie prawne

Uprawnienia i obowiązki pracownika tymczasowego, agencji pracy tymczasowej oraz pracodawcy użytkownika zostały uregulowane w Ustawie o zatrudnianiu pracowników tymczasowych z 2003 roku oraz w kolejnych nowelizacjach. W sytuacjach, których ustawa nie precyzuje, zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu pracy.

W modelu współpracy trzech stron to agencja pracy tymczasowej jest formalnym pracodawcą, który zatrudnia pracownika tymczasowego. Osoba ta wykonuje swoje obowiązki na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika, czyli firmy, w której rzeczywiście pracuje.

Pracownik tymczasowy

Pracownik tymczasowy to osoba zatrudniona przez agencję pracy tymczasowej, która wykonuje pracę na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika. Zatrudnienie to może opierać się na umowie o pracę tymczasową lub umowie cywilnoprawnej, w zależności od charakteru wykonywanej pracy.​ Maksymalny czas pracy pracownika tymczasowego na rzecz jednego pracodawcy użytkownika wynosi łącznie 18 miesięcy w okresie obejmującym 36 kolejnych miesięcy.

Prawa pracownika tymczasowego:

• Równe traktowanie
  Pracownik tymczasowy ma prawo do takich samych warunków pracy i innych warunków zatrudnienia, jakie przysługują pracownikom zatrudnionym bezpośrednio przez pracodawcę użytkownika na porównywalnych stanowiskach. ​
• Informacja o wolnych stanowiskach
  Pracodawca użytkownik jest zobowiązany informować pracowników tymczasowych o wolnych miejscach pracy, co daje im możliwość ubiegania się o stałe zatrudnienie.
• Korzystanie z urządzeń socjalnych
  W okresie pracy tymczasowej pracownik ma prawo korzystać z urządzeń socjalnych pracodawcy użytkownika na takich samych zasadach, jak pozostali pracownicy. ​
• Urlop
  Pracownikowi tymczasowemu przysługuje urlop wypoczynkowy, który jest przyznawany na podstawie liczby miesięcy, w których pozostaje w dyspozycji jednego lub więcej pracodawców użytkowników. W ciągu roku pracy tymczasowej pracownik ma prawo do dwóch dni urlopu za każdy miesiąc pracy. 
• L4
  Dzięki opłacanym przez agencję składkom na ubezpieczenie społeczne, pracownik tymczasowy ma prawo do korzystania ze zwolnienia lekarskiego (L4). Oznacza to, że w okresie niezdolności do pracy, wynikającej z choroby, może on otrzymać wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy, na zasadach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.

Obowiązki pracownika tymczasowego:

• Wykonywanie powierzonych zadań
  Pracownik tymczasowy jest zobowiązany do sumiennego wykonywania obowiązków określonych w umowie, pod nadzorem pracodawcy użytkownika.
• Przestrzeganie przepisów BHP
  Należy stosować się do zasad bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujących w miejscu pracy.​

Agencja pracy tymczasowej

Agencja pracy tymczasowej pełni rolę formalnego pracodawcy dla pracownika tymczasowego i jest odpowiedzialna za szereg obowiązków związanych z zatrudnieniem.​

Obowiązki agencji pracy tymczasowej:

• Zawarcie umowy z pracownikiem
  Agencja jest zobowiązana do podpisania z pracownikiem umowy o pracę tymczasową lub umowy cywilnoprawnej, w której określone są warunki zatrudnienia.
• Wypłata wynagrodzenia
  Terminowe i prawidłowe naliczanie oraz wypłacanie wynagrodzenia pracownikowi tymczasowemu.​
• Odprowadzanie składek i podatków
  Agencja odpowiada za zgłoszenie pracownika do ubezpieczeń społecznych oraz odprowadzanie należnych składek i podatków.​
• Prowadzenie dokumentacji kadrowej
  Obejmuje to m.in. prowadzenie akt osobowych pracownika.​
• Informowanie pracownika
  Przekazanie pracownikowi informacji o warunkach zatrudnienia, w tym o wynagrodzeniu, miejscu pracy oraz przysługujących przerwach i dodatkach.​

Pracodawca użytkownik

Pracodawca użytkownik to podmiot, na rzecz którego pracownik tymczasowy faktycznie wykonuje pracę. Choć nie jest formalnym pracodawcą, posiada istotne obowiązki wobec pracownika tymczasowego.​

Obowiązki pracodawcy użytkownika:

• Powierzenie odpowiednich zadań
  Pracodawca użytkownik może powierzyć pracownikowi tymczasowemu zadania o charakterze sezonowym, okresowym, doraźnym lub takie, których terminowe wykonanie przez stałych pracowników nie jest możliwe.
  Nie może natomiast powierzać prac uznawanych za szczególnie niebezpieczne – czyli takich, które stwarzają wysokie ryzyko wypadku lub utraty zdrowia. Przykłady to prace na wysokości, przy materiałach wybuchowych, w przestrzeniach zamkniętych, czy z substancjami chemicznymi szczególnie groźnymi dla zdrowia. Ponadto, pracownika tymczasowego nie można oddelegować w miejsce swoich pracowników uczestniczących w strajku. Takie działanie byłoby naruszeniem prawa do protestu i łamaniem zasad dialogu społecznego.
• Zapewnienie bezpiecznych warunków pracy
  Obowiązek zapewnienia warunków zgodnych z przepisami BHP oraz przeszkolenie pracownika w tym zakresie.​
• Informowanie o wolnych stanowiskach
  Zgodnie z art. 23 ust. 3 ustawy, pracodawca użytkownik jest zobowiązany informować pracowników tymczasowych o wolnych stanowiskach pracy, na których zamierza zatrudnić pracowników.
• Ewidencja czasu pracy
  Prowadzenie ewidencji czasu pracy pracownika tymczasowego w zakresie niezbędnym do prawidłowego ustalenia jego wynagrodzenia i innych świadczeń.​
• Przestrzeganie limitów zatrudnienia
  Pracodawca użytkownik musi monitorować, aby pracownik tymczasowy nie przekroczył maksymalnego okresu pracy tymczasowej, wynoszącego 18 miesięcy w ciągu 36 kolejnych miesięcy.

Kto odpowiada za warunki pracy i bezpieczeństwo?

Odpowiedzialność za wypadek przy pracy pracownika tymczasowego w Polsce rozkłada się między agencję pracy tymczasowej a pracodawcę użytkownika, zależnie od zakresu obowiązków każdej ze stron. Przepisy jasno regulują, kto i za co odpowiada, jednak praktyka pokazuje, że temat ten wciąż budzi pytania. Wyjaśnijmy zatem najważniejsze kwestie:

Pracodawca użytkownik – czyli firma, w której pracownik tymczasowy faktycznie wykonuje pracę – odpowiada za:

• zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
• szkolenie wstępne BHP oraz instruktaż stanowiskowy,
• środki ochrony indywidualnej,
• dopilnowanie, by pracownik nie wykonywał pracy szczególnie niebezpiecznej,
• zgłoszenie wypadku i przeprowadzenie postępowania powypadkowego.

To on sprawuje codzienny nadzór nad pracownikiem i zna realne warunki pracy – dlatego jego odpowiedzialność w razie wypadku jest kluczowa.

Kto prowadzi dokumentację powypadkową?

To pracodawca użytkownik jest zobowiązany do:

• zabezpieczenia miejsca zdarzenia,
• powołania zespołu powypadkowego,
• sporządzenia protokołu powypadkowego lub karty wypadku,
• przekazania dokumentów do agencji pracy tymczasowej.

Kto zgłasza wypadek do ZUS?

Agencja pracy tymczasowej jako formalny pracodawca:

• zgłasza wypadek do ZUS,
• przesyła dokumentację (np. protokół powypadkowy),
• wypłaca świadczenia z tytułu niezdolności do pracy – jeśli wypadek został uznany za wypadek przy pracy.

Kto wypłaca świadczenia po wypadku?

Jeśli pracownik tymczasowy dozna urazu uznanego za wypadek przy pracy, ma prawo do:

• 100% płatnego zasiłku chorobowego od pierwszego dnia niezdolności do pracy (zamiast standardowych 80%),
• świadczeń rehabilitacyjnych (jeśli to konieczne),
• jednorazowego odszkodowania z ZUS (w przypadku trwałego uszczerbku na zdrowiu).

Za wypłatę świadczeń odpowiada ZUS, a formalności obsługuje agencja pracy tymczasowej.

Czy pracownik tymczasowy może dochodzić odszkodowania?

Tak. Jeśli do wypadku doszło z winy pracodawcy użytkownika – np. z powodu zaniedbania obowiązków BHP – pracownik tymczasowy ma prawo dochodzić:

• odszkodowania na drodze cywilnej,
• zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
• renty, jeśli doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu.

Co w przypadku, gdy pracownik tymczasowy wyrządzi szkodę w zakładzie pracodawcy-użytkownika?

Gdy pracownik tymczasowy wyrządzi szkodę w zakładzie pracy, pojawia się istotne pytanie: kto ponosi za to odpowiedzialność – sam pracownik, agencja pracy tymczasowej czy pracodawca użytkownik? Odpowiedź zależy od rodzaju szkody, winy oraz charakteru zatrudnienia. Wyjaśnijmy to krok po kroku:

Pracownik tymczasowy a odpowiedzialność materialna

Pracownik tymczasowy – podobnie jak każdy inny pracownik – ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone z jego winy. Jednak:

• jeśli szkoda powstała w wyniku nieumyślnego działania, odpowiedzialność pracownika jest ograniczona do trzykrotności jego wynagrodzenia brutto.
• jeśli szkoda została wyrządzona umyślnie, pracownik odpowiada w pełnej wysokości szkody – czyli bez ograniczenia kwotowego.

Podstawą jest tutaj Kodeks pracy, który stosuje się również w stosunku do pracowników tymczasowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Kto ponosi odpowiedzialność wobec pracodawcy użytkownika?

Z formalnego punktu widzenia:

• pracownik tymczasowy jest zatrudniony przez agencję pracy tymczasowej,
• ale pracę wykonuje na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika.

Oznacza to, że jeśli szkoda została wyrządzona w trakcie wykonywania pracy, odpowiedzialność wobec osoby poszkodowanej (np. pracodawcy użytkownika) ponosi agencja pracy tymczasowej jako formalny pracodawca.

Agencja może następnie dochodzić roszczeń od pracownika tymczasowego – zgodnie z zasadami odpowiedzialności pracowniczej.

Współpraca między podmiotami

Skuteczne funkcjonowanie systemu pracy tymczasowej wymaga ścisłej współpracy między agencją pracy tymczasowej a pracodawcą użytkownikiem. Umowa między tymi podmiotami powinna precyzyjnie określać zakres obowiązków każdej ze stron, w tym kwestie związane z wynagrodzeniem, warunkami pracy oraz odpowiedzialnością za ewentualne szkody wyrządzone przez pracownika tymczasowego.